Kościół pod wezwaniem Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach to niezwykle cenny obiekt zabytkowy, który pełni funkcję rzymskokatolickiej świątyni parafialnej. Znajduje się on w malowniczej miejscowości Zielonki, usytuowanej w powiecie krakowskim.
Warto zaznaczyć, że ten wyjątkowy kościół, wraz z jego otoczeniem, został wpisany do rejestru zabytków nieruchomych województwa małopolskiego, co podkreśla jego znaczenie historyczne i kulturowe dla regionu.
Historia
Świątynia, o której mowa, powstała w latach 1524–1538, a jej lokalizacja wskazuje na miejsce wcześniejszego kościoła, który datuje się na przełom XIII i XIV wieku. Zakrystia została zbudowana w 1524 roku, co potwierdza napis umieszczony nad wejściem. W 1533 roku, pod okiem muratora krakowskiego Jakuba Żura oraz kamieniarza Kaspra Simona, wzniesiono prezbiterium.
W 1538 roku nawa otrzymała swoją postać dzięki pracy muratorów: Jana Kapinosa oraz Jana Bocheńczyka. W trakcie renowacji, która miała miejsce w 1889 roku, dobudowano piętro nad zakrystią oraz płaski strop nawy. Ważną zmianą, która miała miejsce w 1947 roku, było wyburzenie gotyckiego wejścia bocznego od strony północnej.
W 1948 roku natomiast dobudowano do kościoła kwadratową kaplicę, zaprojektowaną przez architekta Stefana Świszczowskiego. Kolejna zmiana miała miejsce w 1966 roku, kiedy to po stronie zachodniej wzniesiono nowoczesne, trzykondygnacyjne wejście, według projektu architekta Antoniego Mazura. Na pierwszym poziomie zlokalizowano kruchtę, a na drugim – miejsce przeznaczone dla chóru z nowymi organami, które wykonano w firmie Tadeusza Rajkowskiego z Włocławka.
Cała konstrukcja została zwieńczona ażurową dzwonnicą, mającą formę stalowego trójnogu, zakończonego krzyżem. W dzwonnicy zawieszone są trzy dzwony: najmniejszy z nich nosi imię Archanioła Gabriela, średni jest poświęcony świętemu Wojciechowi, natomiast największy dzwon nosi nazwę Matki Boskiej Częstochowskiej.
Architektura
Świątynia, o której mowa, jest wzniesioną z murowanych elementów budowlą jednonawową, która została oszkarpowana oraz zorientowana, co nadaje jej charakterystyczny wygląd. Charakteryzuje się stylem późnogotyckim, w którym można dostrzec również ciekawie wplecione elementy renesansowe.
Prezbiterium, będące węższe od głównego korpusu, zostało zamknięte w formie trójbocznej. Całość ochrony zapewnia sklepienie krzyżowo-żebrowe, które jest typowe dla tego stylu architektonicznego. Co więcej, nawa jest przekryta stropem płaskim, co wnosi do wnętrza pewien spokój i harmonię.
Warto również zwrócić uwagę na kaplicę, która ma kształt kwadratu i przykryta jest dachem łamanym. Na szczycie dachu znajduje się barokowa sygnaturka, dodająca charakterystycznego akcentu całej budowli.
Wystrój i wyposażenie
Wnętrze Kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach charakteryzuje się bogatym i różnorodnym wystrojem, co czyni go miejscem niezwykle interesującym dla miłośników sztuki sakralnej.
W skład jego wyposażenia wchodzą m.in.:
- cyborium, którego dekoracje rzeźbiarskie nawiązują do odrzwi zamku wawelskiego,
- renesansowy portal, który wprowadza do zakrystii,
- ostrołukowy portal po stronie południowej, zdobiony elementami w stylu renesansowym,
- ścienne tabernakulum, wykonane z kamienia i datowane na 1533 rok, powstałe z rąk Kaspra Simona z warsztatu Simona Florentczyka,
- fragmenty polichromii, które pochodzą z XVI wieku oraz z 1758 roku, autorstwa Andrzeja Radwańskiego,
- barokowy ołtarz główny, ozdobiony posągami stworzonymi przez snycerza Antoniego Frąckiewicza,
- obraz przedstawiający Narodzenie Najświętszej Marii Panny z I połowy XVIII wieku,
- ołtarzyk polowy w kształcie tryptyku, wykonany w Szkocji, z obrazem Matki Bożej Częstochowskiej z 1941 roku, ofiarowany przez żołnierzy Armii Polskiej na Zachodzie w 1950 roku,
- kadzielnica manierystyczna z 1624 roku, ufundowana przez ks. Jana Augusta Rybkowicza,
- łódka na kadzidło z I połowy XVII wieku,
- ornat z haftem z przełomu XVII i XVIII wieku,
- dzwon odlany przez Marcina Stefkowicza w 1616 roku.
Te wyjątkowe elementy wystrój wnętrza kościoła podkreślają jego historyczną oraz artystyczną wartość. Każdy detal wpisuje się w bogaty kontekst dziedzictwa kulturowego, który można odkrywać podczas wizyty w tym obiekcie.
Otoczenie
W otoczeniu Kościoła Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach znajdują się interesujące obiekty historyczne, które przyciągają uwagę zarówno wiernych, jak i turystów.
- drewniana kapliczka z XIX wieku z ludową rzeźbą Matki Bożej z Dzieciątkiem,
- wysoka kamienna figura z 1636 roku – znana jako „Na Rozdziałowskim” – zwieńczona latarnią, z Pietą.
Fundatorem tej imponującej figury było małżeństwo mieszczańskie Andrzeja oraz Zofii Pawlikowic.
Przypisy
- Wiadomości Konserwatorskie 48/2016 r.
- Krasnowolski 2013 r., s. 316.
- Krasnowolski 2013 r., s. 315.
- Dobrowolski 1978 r., s. 246.
- Rejestr zabytków nieruchomych woj. małopolskiego. [dostęp 09.02.2010 r.]
- Strona parafii.
- a b c d e f g h i j k l m n o Kornecki 1993 r., s. 90.
Pozostałe obiekty:
Park wiejski w Zielonkach | Osiedle Łokietka | Fort główny artyleryjski 45 „Zielonki” | Parafia Narodzenia Najświętszej Marii Panny w ZielonkachOceń: Kościół Narodzenia Najświętszej Marii Panny w Zielonkach